Vademecum płytek ceramicznych dla Architekta – poznaj najważniejsze terminy i parametry

Spis treści

I. Istota parametrów technicznych w architekturze budynków użyteczności publicznej.

II. Najważniejsze parametry techniczne, na które warto zwrócić uwagę przy projektowaniu

1. Antypoślizgowość. Najważniejszy parametr w budynkach wielkopowierzchniowych?

2. Czym jest parametr PEI i jaki ma wpływ na trwałość wyglądu płytki?

3. Ścieralność wgłębna – idealne rozwiązanie do przestrzeni publicznych

4. Czym jest rektyfikacja i czy dzięki takiej obróbce można układać płytki bez fug?

5. Tonalność płytek, czyli sposób na niepowtarzalne wnętrze.

6. Mrozoodporność płytek ceramicznych

7. Różnice w odcieniach – z czego wynikają i jak je zniwelować?

8. Co oznacza parametr kaliber?

9. Klasy odporności na plamienie płytek ceramicznych.

10. Odporność chemiczna

11. Odporność na zginanie i siła łamiąca

III. Czy istnieje płytka idealna?

I. Istota parametrów technicznych w architekturze budynków użyteczności publicznej.

Projektowanie budynków użyteczności publicznej wymaga wiedzy na temat sposobu użytkowania poszczególnych miejsc i panujących w nich warunków. Kompletne projekty architektoniczne powinny zawierać wszystkie potrzebne dane dot. rodzaju użytych materiałów.

Zależnie od przeznaczenia danej przestrzeni – należy brać pod uwagę kluczowe funkcje, jakie ma pełnić w niej okładzina ceramiczna – i zgodnie z tą funkcją oceniać i wybierać konkretne rozwiązania. Jeśli funkcji jest kilka, warto je zhierarchizować, i dobrać poszczególne parametry płytek zgodnie z tą hierarchią.

Dla przykładu – projektując przestrzeń SPA pięciogwiazdkowego hotelu, równie ważne będą parametry antypoślizgowości, odporności na środki chemiczne, jak i walory estetyczne i spójność stylistyczna z resztą hotelowej przestrzeni.

II. Najważniejsze parametry techniczne, na które warto zwrócić uwagę przy projektowaniu

1. Antypoślizgowość. Najważniejszy parametr w budynkach wielkopowierzchniowych?

Antypoślizgowość, oznaczana symbolem R, to jeden z najistotniejszych parametrów w obiektach użyteczności publicznej. Odpowiednia wartość tego parametru zapewnia odpowiednią przyczepność do podłoża, a tym samym bezpieczeństwo osobom przebywającym w danym obiekcie.
Parametr R informuje o tym, jaką klasę hamowania poślizgu posiada dana płytka.

Badanie antypoślizgowości wykonuje się na dwa sposoby:

• wg normy DIN 51130 CEN/TS 16165 (B) – wyniki kontroli właściwości antypoślizgowych, określające właściwości płytki w realiach rzeczywistych
• oraz dodatkowo DIN 51097 CEN/TS 16165 (A) (bosa stopa). Ta norma jest bardziej szczegółowa i określa parametry płytki w warunkach stąpania nagą stopą po płytce polanej wodą. Norma ta jest obowiązkowa w zastosowaniach inwestycyjnych dla pomieszczeń stale lub okresowo pokrytych wodą oraz w pomieszczeniach o wysokiej wilgotności, takich jak baseny, sauny, obiekty sportowe, pomieszczenia zakładów przetwórczych.

Badanie skuteczności antypoślizgowej przy wykorzystaniu platformy z pochylnią polega na ustaleniu wartości kąta akceptowalnego, tj. maksymalnego kąta nachylenia badanych płytek, przy którym osoba chodząca w ściśle znormalizowanym obuwiu, po pokrytej olejem powierzchni płytek zaczyna się ślizgać.
Parametr antypoślizgowości określany jest piktogramem:

UWAGA: Naniesienie błota, śniegu czy oblodzenie zawsze powoduje zmniejszenie właściwości antypoślizgowych w stosunku do deklarowanych przez producenta.

Rodzaj powierzchni znacząco wpływa na stopień antypoślizgowości. W przypadku płytek nieszkliwionych – strukturalne płytki są radykalnie bardziej odporne na poślizg niż gładkie jak lustro płytki polerowane. Należy pamiętać, że decydując się na płytki z powierzchnią strukturalną i o podwyższonej antypoślizgowości trzeba będzie włożyć nieco więcej wysiłku w ich czyszczenie, niż w przypadku zastosowania płytek z gładką powierzchnią.

W miejscach szczególnie istotnych z punktu widzenia zachowania przyczepności do podłoża, stosuje się dodatkowe elementy hamujące – np. stopnice ryflowane, najczęściej montowane na schodach.

2. Czym jest parametr PEI i jaki ma wpływ na trwałość wyglądu płytki?

Parametr PEI określa klasę odporności na ścieranie powierzchniowe podłogowych płytek szkliwionych.

Nie dotyczy on płytek ściennych, dekoracji ani podłogowych płytek nieszkliwionych (które poddaje się badaniu na ścieralność wgłębną).
Im wyższy parametr PEI, tym płytki będą bardziej odporne na działanie mechanicznego tarcia drobin minerałów nanoszonych z zewnątrz.

PEI to jeden z najważniejszych parametrów użytkowych (podawany zwykle w wytycznych wykonawczych inwestora), dopuszczających zastosowanie danych płytek w konkretnym pomieszczeniu.

Parametr PEI jest dwuczłonowy – np. 3/750, 4/2100, 5/12000. Pierwsza liczba określa klasę ścieralności, a druga – liczbę obrotów, po których w badaniu widoczna jest zmiana na powierzchni płytki wywołana pod wpływem tarcia.

Ceramika Paradyż produkuje szkliwione płytki podłogowe w klasach ścieralności od 3 do 5.

W ekstremalnych przypadkach bardzo natężonego ruchu z dużą ilością zanieczyszczeń ścierających, sugeruje się zastosowanie płytek nieszkliwionych, które charakteryzują się niewidoczną ścieralnością wgłębną (np. gres techniczny).

3. Ścieralność wgłębna – idealne rozwiązanie do przestrzeni publicznych

Jeśli płytki podłogowe nie mają określonego parametru PEI, oznacza to, że należą do grupy produktów nieszkliwionych, poddawanych badaniom na ścieralność wgłębną. Wartość ścieralności wgłębnej podana jest w Deklaracji Właściwości Użytkowej dla danego produktu.
Płytki nieszkliwione – czyli gres techniczny lub wybrane płytki klinkierowe, są dobrym rozwiązaniem dla przestrzeni publicznych. Ponieważ ich struktura jest jednorodna w całym przekroju, proces ewentualnego ścierania powierzchni jest na nich niezauważalny.

Badanie płytek na ścieralność wgłębną polega na posypywaniu tlenkiem glinu płytki umieszczonej w maszynie i jednoczesnemu poddawaniu tej płytki procesowi wycierania rowka tarczą ścierną przez określony w badaniu czas. Ilość wytartego materiału jest podstawą do obliczenia ścieralności wgłębnej danej płytki.

4. Czym jest rektyfikacja i czy dzięki takiej obróbce można układać płytki bez fug?

Rektyfikacja to proces obróbki krawędzi płytek ceramicznych, polegający na frezowaniu ich pod kątem prostym do powierzchni płytki. Rektyfikacji mogą być poddawane zarówno płytki ścienne, jak i podłogowe. Dzięki rektyfikacji wszystkie płytki mają identyczny wymiar (z dokładnością ± 02 mm, dzięki czemu rektyfikowane płytki podłogowe nie są grupowane na kalibry).

Wszystkie rodzaje płytek, także te rektyfikowane zawsze powinny być układane ze spoiną i należytą dylatacją, ponieważ tylko taki sposób montażu gwarantuje niwelowanie naprężeń powstających ze względu na rozszerzalność liniową podłoża, kleju i montowanych płytek. Montaż bezfugowy grozi uszkodzeniem zamontowanych płytek i można go traktować jako błąd w sztuce budowlanej.

Płytki rektyfikowane układa się z minimalną szerokością fugi (1,5 mm), dzięki czemu stosując spoinę w kolorze płytek, można uzyskać efekt jednolitej okładziny ceramicznej na całej powierzchni.

5. Tonalność płytek, czyli sposób na niepowtarzalne wnętrze.

Tonalność płytek, inspirowana absolutną niepowtarzalnością natury, polega na nadawaniu poszczególnym płytkom cech celowej, zamierzonej unikalności. Tonalność dotyczy zwłaszcza kolekcji odwzorowujących naturalne kamienie,  drewno i beton.

Tonalność płytek oparta jest o najnowocześniejsze sposoby zdobienia płytek ceramicznych, takie jak:

• druk cyfrowy (dla płytek szkliwionych) – płytki produkowane w tej technice pozwalają na uzyskanie efektu niepowtarzalności poszczególnych nadruków. Nie jest on regularnie rozmieszczony na każdej płytce i posiada różne przebarwienia, co jest zamierzonym i naturalnym wyglądem takiego wzoru. Nadruk nanoszony jest fragmentarycznie na określone formaty płytek z późniejszym rozcinaniem na inne pochodne wymiary, podkreślając poszczególne elementy wybarwionego nadruku i dając efekt dodatkowego zróżnicowania kolorystycznego.
• podwójny zasyp (dla płytek nieszkliwionych).

Dzięki tym technologiom każda płytka ma unikalny wzór i wybarwienie. Płytki tonalne, układane obok siebie, nie tworzą żadnego powtarzalnego wzoru, dzięki czemu przestrzeń nabiera unikatowego charakteru.

Płytki tonalne mają własne oznaczenie piktogramowe.

6. Mrozoodporność płytek ceramicznych

Do zastosowań zewnętrznych (a czasem wewnętrznych, gdzie temperatura może okresowo spadać poniżej zera), stosuje się wyłącznie płytki mrozoodporne.
Są to płytki o nasiąkliwości wodnej (E) równej lub niższej 3%.

Należą do nich wszystkie płytki wyprodukowane w technologiach: gresu (zarówno szkliwione, jak i nieszkliwione), klinkieru oraz monocottury.

Mrozoodporność oznaczana jest takim piktogramem.

Badanie, mające na celu określenie mrozoodporności płytek polega na nasączeniu płytki wodą i poddawanie minimum 100 kolejnym cyklom zamrażania i odmrażania.

7. Różnice w odcieniach – z czego wynikają i jak je zniwelować?

Zróżnicowany odcień produkowanych płytek jest naturalną pochodną reakcji fizyko-chemicznych, następujących w procesie wypalania.

• W przypadku płytek szkliwionych, odcień dotyczy przemian szkliwa.

Ceramika Paradyż różnicuje płytki szkliwione na maksymalnie 5 odcieni: wzornik WZ (odcień pierwszej partii produkcyjnej danych płytek), dwie wersje płytek jaśniejszych (A1, A2) oraz dwie wersje ciemniejszych (B1, B2).

Podczas dokonywania zakupu płytek ceramicznych, najlepiej wybrać je z tej samej partii produkcyjnej i z tym samym oznaczeniem odcienia (np. A1).
Jeśli sprzedawca nie dysponuje dostateczną ilością płytek w pożądanym odcieniu, ostatecznie można spróbować łączyć ze sobą płytki i dekoracje z sąsiadujących ze sobą odcieni – np.: (A1 i A2), (A1 i WZ), (WZ i B1) lub (B1 i B2). Warunkiem jest jednak osobiste, wzrokowe oszacowanie różnic i podjęcie świadomej decyzji.

Najlepiej widać to na schemacie.

Nomenklatura znakowania odcienia płytek szkliwionych.

Nie zaleca się zestawiania płytek z różnych odcieni, gdyż różnice wybarwienia będą widoczne po zamontowaniu, co znacznie obniży walory estetyczne danej przestrzeni.

• W przypadku płytek nieszkliwionych odcień zależy od masy ceramicznej i zależy od zasypu mieszanki minerałów używanych do produkcji.

Podczas produkcji płytek nieszkliwionych, czyli niektórych kolekcji klinkieru oraz nieszkliwionego gresu, nie ogranicza się liczby odcieni, ponieważ każda partia produkcyjna charakteryzuje się odrębnym wybarwieniem. Każdej kolejnej partii produkcyjnej nadawany jest numer od A1 do Z99.

UWAGA:
Oznaczenie odcienia płytek nieszkliwionych jest całkiem inne niż w przypadku płytek szkliwionych – nie można sugerować się przy ich wyborze bliskością oznaczeń np. A21 i A22, gdyż nie ma ono związku z faktycznym wyglądem płytek. Każda partia produkcyjna charakteryzuje się swoim wybarwieniem, co jest uwarunkowane surowcami, które stworzyła natura.

Warto nadmienić, że dla wyrobów produkowanych z mieszanek różnokolorowych granulatów, które produkowane są z surowców kopalnych dochodzi do zróżnicowania kolorystycznego płytek. Granulaty te w formie sypkiej odpowiednio podawane są na prasę i układają się w różnorodne, losowe i niepowtarzalnie utworzone wzory na powierzchni płytki, gdzie zróżnicowanie w jej grafice jest zamierzonym efektem zdobniczym.

Wybierając płytki nieszkliwione do danego pomieszczenia, najlepiej wybrać je z jednej partii produkcyjnej. Mamy wówczas gwarancję uzyskania jednolitej powierzchni.

Jeśli koniecznie musimy połączyć w jednym pomieszczeniu płytki z różnych partii produkcyjnych, wówczas najlepiej osobiście dokonywać wyboru, uważnie oceniając wygląd płytek w świetle, w jakim docelowo będą one instalowane.

Badanie różnic w odcieniach wynika z minimalnych różnic w kolorystyczne dostarczanych surowców.

8. Co oznacza parametr kaliber?

Kaliber to oznaczenie przyporządkowania danej płytki podłogowej do grupy z danego przedziału wymiarowego (określonego przez normy).
Parametr kaliber jest pochodną zjawiska kurczenia się masy ceramicznej pod wpływem wysokiej temperatury (płytka w wypale kurczy się w sposób naturalny średnio o 10% w procesie wypalania). Skutkuje to tym, że płytki ceramiczne mogą nieznacznie różnić się od siebie wymiarami.

Oznaczenie kalibru jest zamieszczone na każdym opakowaniu płytek podłogowych i jest ono szczególnie ważne podczas dokonywania zamówień lub zakupu detalicznego.

Należy bezwzględnie przestrzegać układania w danym pomieszczeniu płytek o tym samym kalibrze (i najlepiej również odcieniu). Płytki o odmiennych kalibrach absolutnie nie powinny być układane na tej samej powierzchni.

Przykłady zakresu kalibrów.

9. Klasy odporności na plamienie płytek ceramicznych.

Dla niektórych zastosowań płytek ceramicznych, szczególne znaczenie może mieć odporność na plamienie. Określa się ją klasami w skali od 1 do 5 – im wyższa klasa, tym wyższa odporność.
W badaniach laboratoryjnych stosuje się substancje plamiące takie jak np. oliwę z oliwek, alkoholowy roztwór jodu i zielony środek plamiący w oleju.

Badanie na plamienie przeprowadza się poprzez nakładanie na płytkę substancji barwiących. Po upływie 24h płytka jest zmywana – początkowo tylko bieżącą wodą, a następnie coraz mocniejszymi środkami, aż do całkowitego wyczyszczenia powierzchni. W zależności od tego, na jakim środku zakończy się proces czyszczenia, taka klasa odporności zostaje przyznana płytce.

10 .Odporność chemiczna

Odporność na środki chemiczne, jakim w badaniach poddawane są płytki, oznaczana jest klasami – od A (najwyższej) do C (najniższej).

Klasa A – brak widocznych zmian

Klasa B – występują widoczne zmiany na ciętych krawędziach

Klasa C – występują widoczne zmiany na krawędziach ciętych, nieciętych i na powierzchni licowej.

Próbki płytek ceramicznych podczas badania wg normy EN ISO 10545-13 poddawane są przez od 1 do 4 dni, w temperaturze pokojowej, działaniu następujących roztworów testujących:

• Środki domowego użytku – chlorek amonu, roztwór 100 [g/l].
• Sole do basenów kąpielowych – podchloryn sodowy roztwór 20 [g/l], przygotowany z czystego podchlorynu sodowego o zawartości około 13 % aktywnego chloru.
• Kwasy i zasady o słabym stężeniu (L):
  • kwas solny, roztwór 3% przygotowany ze stężonego kwasu solnego,
  • kwas cytrynowy, roztwór 100 [g/l],
  • wodorotlenek potasowy, roztwór 30 [g/l].
• Kwasy i zasady o mocnym stężeniu (H):
  • kwas solny, roztwór 18%, przygotowany ze stężonego kwasu solnego,
  • kwas mlekowy, roztwór 5%,
  • wodorotlenek potasowy, roztwór 100 [g/l]

Ocenie wzrokowej poddawane są ewentualne zmiany na powierzchni i krawędziach płytek.

Odporność chemiczną płytek bada się poprzez włożenie próbki do pojemnika z roztworem i pozostawieniu jej na od 1 do 4 dni. Po upływie tego czasu obserwujemy, czy na badanej próbce pojawiły się jakieś zmiany.

11. Odporność na zginanie i siła łamiąca

Oznaczanie odporności na uderzenie metodą pomiaru współczynnika odbicia odbywa się wg normy
PN-EN ISO 10545-4.

Norma podaje sposób wykonania badania na określenie wytrzymałości mechanicznej płytek na zginanie. Wytrzymałość na zginanie jest wielkością wyrażoną w N/mm², uzyskaną przez podzielenie siły łamiącej wyrażonej w N przez pole przekroju w miejscu złamania płytki.

Uzyskiwane wyniki wyraża się jako średnie wartości odpowiednio: wytrzymałości na zginanie i siły łamiącej, przy czym uwzględnia się tylko wyniki tych próbek, które złamały się w środku jej długości.

Minimalne wymagania normy dla poszczególnych rodzajów płytek:

• Monoporoza
  • Siła łamiąca – 200N – płytki o grubości <7,5mm
    Wytrzymałość na zginanie – 15N/mm²
  • Siła łamiąca – 600N – płytki o grubości ≥ 7,5mm
    Wytrzymałość na zginanie – 12N/mm²
• Gres
  • Siła łamiąca – 1300N
  • Wytrzymałość na zginanie – 35N/mm²
• Klinkier
  • Siła łamiąca – 1100N
  • Wytrzymałość na zginanie – 30N/mm²

III. Czy istnieje płytka idealna?

Płytka idealna to taka, która zapewni w danej przestrzeni trwałość, bezpieczeństwo i odpowiednie walory estetyczne przez długie lata. Płytki – zależnie od technologii produkcji i zamysłu projektantów – mają różne cechy.

Najważniejsza jest zawsze kluczowa funkcja, jaką płytki mają pełnić w danym miejscu. Czy ma to być funkcja dekoracyjna? Funkcja ochrony przed wilgocią w pomieszczeniach o dużej wilgotności? Funkcja ochrony przed działaniem środków chemicznych lub plamiących? Czy może zabezpieczająca przed niekontrolowanym pośliźnięciem się? A może ma to być funkcja przewodzenia ciepła dla rozwiązań z ogrzewaniem podłogowym?

Idealna płytka to ta, która satysfakcjonująco dla inwestora i użytkowników spełnia wszystkie powierzone jej zadania – często wzajemnie się uzupełniające.

PODSUMOWANIE:

1. Antypoślizgowość, oznaczana symbolem R, jest jednym z najważniejszych parametrów w budynkach wielkopowierzchniowych.
2. Parametr PEI określa klasę odporności na ścieranie powierzchniowe podłogowych płytek szkliwionych (im wyższa klasa i liczba obrotów, tym większe natężenie ruchu z substancjami ścierającymi wytrzyma płytka).
3. Płytki nieszkliwione, ulegające niewidocznej ścieralności wgłębnej, to sprawdzone rozwiązanie dla przestrzeni publicznych o dużym natężeniu ruchu, ze sporą ilością substancji ścierających.
4. Rektyfikacja to specjalistyczne frezowanie krawędzi płytek, ujednolicające rozmiar płytek i umożliwiające układanie ich z minimalną spoiną.
5. Tonalność płytek ceramicznych pozwala na projektowanie unikalnych przestrzeni dzięki zamierzonemu efektowi niepowtarzalności wyglądu poszczególnych płytek z danej kolekcji. Zróżnicowanie w grafice płytki jest zamierzonym efektem
6. Mrozoodporność to kluczowy parametr dla zastosowań zewnętrznych lub wewnętrznych, w których temperatura może okresowo spadać poniżej zera.
7. Podczas dokonywania zakupów do danego pomieszczenia, najlepiej wybrać płytki z tej samej partii produkcyjnej, oznaczone tym samym symbolem odcienia.
8. Dokonując zakupu nierektyfikowanych płytek podłogowych do danego pomieszczenia, trzeba wybierać wyłącznie płytki oznaczone tym samym kalibrem.
9. Klasa odporności na plamienie oznaczana jest w skali 1-5 (im wyższa, tym lepsza).
10. Klasa odporności chemicznej oznaczana jest symbolem literowym w skali od A (najwyższa odporność), do C (najniższa odporność).
11. Idealna płytka ceramiczna to taka, która w danym zastosowaniu spełnia wszystkie funkcje użytkowe i estetyczne, w sposób trwały i satysfakcjonujący dla inwestora i użytkowników.